Natomiast to, co się stało w Polsce po wyborach w czerwcu 1989 r., było zmianą jakościową. Powstały warunki polityczne do tego, żeby rzeczywiście iść w kierunku gospodarki rynkowej. 6) wyjaśnia uwarunkowania polityczne i charakteryzuje czyn zbrojny powstania warszawskiego. 9. Europa i świat w okresie rywalizacji ZSRR i Stanów Zjednoczonych. Zdający: 1) opisuje demograficzne, społeczno-gospodarcze i polityczne skutki wojny; 2) rozpoznaje zmiany polityczne na mapie Europy i świata po II wojnie światowej; Przemiany polityczne, które zaszły w Polsce po 1989 r., spowodowały, że w naszym kraju zaczęły obowiązywać zasady. Po 1989 r. zaczęła funkcjonować gospodarka rynkowa:1) dominuje własność prywatna,2) ceny ustala rynek,3) procesy gospodarcze reguluje rynek,4) jest swoboda prowadzenia działalności gospodarczej przez obywateli,5 Po wielu miesiącach pozorowanego dialogu prowadzonego przez Moskwę oraz jawnego okłamywania innych państw i instytucji, w tym NATO i OBWE, całe zaufanie wyparowało. Co więcej, wywołując wstrząsy gospodarcze na rynkach energetycznych i wykorzystując głód jako narzędzie polityczne, Rosja jeszcze bardziej zglobalizowała skutki W latach 1989-1991 następowała przyspieszona demokratyzacja ustroju, tworzono nowe partie polityczne. Obywatelski Klub Parlamentarny, który skupiał ludzi różnych środowisk i opcji, musiał się rozpaść. W grudniu 1990 roku założono liberalno-demokratyczną Unię Demokratyczną, na czele której staną Tadeusz Mazowiecki. kombinasi warna baju dan celana yang cocok. U schyłku lat osiemdziesiątych XX wieku w Polsce nastąpiły znaczące przeobrażenia. W dniu 4 czerwca 1989 roku odbyły się obrady Okrągłego Stołu,w wyniku których doszło do przeprowadzenia pierwszych i po części wolnych wyborów. Wybory te przyniosły sukces opozycji, którą reprezentował Komitet Obywatelski,będący tworem "Solidarności". Opozycja znalazła się w posiadaniu wszystkich z 35% możliwych mandatów w tzw. Sejmie Kontraktowym,a także 99 ze 100 miejsc w Senacie. Stanowisko premiera w nowym rządzie objął Tadeusz Mazowiecki, zaś ministra finansów - Leszek BalcerowiczJuż na samym początku doszło do ustalenia programu odbudowy Polski i jej gospodarki, który wszedł w życie wraz z dniem 1 stycznia 1990 roku. Po pewnym czasie przyjęła się nazwa tego planu , która brzmiała : Plan cel polegał na ustabilizowaniu sytuacji ekonomicznej i zmianie systemu gospodarczego w związku z tym wprowadzono szereg różnych ograniczeń i wyznaczono sobie przeróżne zadania, które początkowo wydawały się niemożliwe do programie stabilizacji widziano sposób na przywrócenie równowagi gospodarczej oraz opanowanie hiperinflacji. ( Hiperinflacją nazywamy bardzo wysoką inflację - ponad 150% w skali roku, wywołaną przez totalne załamanie systemu finansowego państwa i olbrzymi deficyt budżetowy finansowany przez dodrukowanie pieniędzy). To właśnie w wyniku hiperinflacji pojawiły się monety o nominale np. dwudziestu tysięcy tegoż programu wiązała się z wielkimi początku zdecydowano się na zaostrzenie polityki budżetowej - wzmocnienie dyscypliny negocjacji znacznie większych dochodów. Doszło także do zwiększenia oprocentowania kredytów (taki krok został źle odebrany przez polskie społeczeństwo). Pojawiły się dążenia do ustabilizowania kursu dolara wobec złotówki. Uwolniono ceny przeważającej części towarów. Kontroli ze strony rządu podlegały tylko ceny energii elektrycznej, węgla, gazu oraz biletów transportu - PKP i zmian systemowych podejmował trochę inne problemy..Nizwykle istotne znaczenie miał proces prywatyzacji, którego celem była zmiana struktury własności. Polegało to na sprzedaży dóbr należących do państwa prywatnym właścicielom. Zapadło też postanowienie o utworzeniu rynku pracy, w którym o poziomie zatrudnienia i wysokości zarobków będzie kierowany przez popyt, a nie jest wynikiem odgórnych zarządzeń (jak było do tej pory). Aby"otworzyć" państwo polskie na inne kraje zdecydowano się na liberalizację ceł. Nie zapominano także o znaczeniu dyplomacji, toteż zabiegano o poprawę stosunków z innymi krajami. Miało to poprawić mentalność polskiego społeczeństwa. Wprowadzono swobodę w ustalaniu cen, jak również zlikwidowano reglamentację (polegającą na ograniczaniu wolnego obrotu określonymi dobrami, albo towarami wynikającego z ich niedostatecznej ilości; ludziom na ogół kojarzy się to z "kartkami" na produkty spożywcze) pewnych towarów. Dokonano też zasadniczych zmian w dziedzinie bankowościRealizacja tych postanowień wpłynęła na istotną zmianę położenia Polski. Dzięki tym działaniom powróciła równowaga na rynku towarów, nastąpiło poważne zwiększenie liczby prywatnych przedsiębiorstw, w znacznym stopniu zahamowano inflację, a ponadto budżet państwa uległ się także otwarcie warszawskiej Giełdy Papierów Wartościowych, co spowodowało przywrócenie państwu rynku papierów wartościowych, a więc dodatkowej możliwość państwa polskiego uległa znacznej poprawie. Dążono do wzmocnienia państwa nie tylko na polu gospodarczym, ale też starano się zapewnić mu bezpieczeństwo oraz dobre relacje międzynarodowe. Pierwszy krok, w realizacji tych zamierzeń, miał polegać na przyłączeniu się do NATO. Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego, potocznie nazywana Paktem Północnoatlantyckim jest organizacją polityczno-wojskową, która powstała w 1949 roku i ma za zadanie bronić państwa członkowskie. Polska została zaproszona do członkostwa w 1997 roku, a pełnym członkiem została po upływie dwóch zadanie wiązało się z włączeniem Polski w struktury Unii Europejskiej. Po niezwykle długich staraniach, które rozpoczęły się w 1994 roku, ostatecznie - po dziesięciu latach-uzyskaliśmy statut już pełnoprawnego członka uwagi jest także wskazanie na osoby, które rządziły i rządzą naszym krajem. Do 1995 roku-po upływie pięcioletniej kadencji-prezydentem Polski był Lech Wałęsa- wcześniejszy działacz "Solidarności". Następnie aż przez okres 10 lat głową państwa, tj. Rzeczypospolitej Polskiej był Aleksander Kwaśniewski. W 2005 roku społeczeństwo polskie dokonało wyboru nowego prezydenta naszego kraju, którym jest Lech Kaczyński, były prezydent stolicy Polski. W ciągu drugiego pięciolecia rządów Kwaśniewskiego rząd polski był zdominowany przez Sojusz Lewicy Demokratycznej (SLD). Obecnie większość miejsc w sejmie otrzymała partia prawicowa, jaką jest Prawo i Sprawiedliwość (PiS).Począwszy od pamiętnego 1989 roku w Polsce dokonało się wiele zmian. Prawdą jest, że sytuacja naszego kraju nie jest zadowalająca - borykamy się z ogromnym deficytem budżetowym. Zaś poważną wadę i zagrożenie stanowi w naszym systemie wszechobecna korupcja. Pomimo tego, iż w dalszym ciągu odczuwamy niedosyt wywołany rozmaitymi aferami, czy też nie całkiem sprawiedliwym prawem, to jednak trzeba przyznać, że i tak sytuacja jest o wiele lepsza od tej panującej w poprzedniej rzeczywistości bardzo wyraźny sposób widać wzrost postępu technicznego na polskim rynku. Najnowocześniejsze urządzenia ukazują się w porównywalnym tempie, jak na zachodzie. Można więc dokonywać zakupu produktów zza granicy i nie zagrażają nam puste półki w sklepach. Także produkty spożywcze są łatwo dostępnym towarem dla wszystkich Polaków. Dysponujemy też o wiele większą wolnością słowa i lepszymi warunkami życia. Sporadzycznie pojawiają się narzekania, ale i tak mamy powody do bycia zadowolonym z przemian, jakie dokonały się po 1989 roku. Przemiany polityczne, gospodarcze i społeczne w Polsce po 1989 roku Koniec lat osiemdziesiątych XX wieku przyniósł Polsce ogromne zmiany. 4 czerwca 1989 roku odbyły się obrady Okrągłego Stołu. W ich wyniku odbyły się pierwsze, częściowo wolne wybory. Wygrała je opozycja, która była reprezentowana prze... Agencje prasowe w Polsce TYPY I SPECJALIZACJA AGENCJ PRASOWYCHW oficjalnych nazwach agencji występują 3 terminy charakterystyczne dla tego typu instytucji:- agencja telegraficzna- dla agencji założonych w XIX wieku lub na początku XX, jak na przykł... Wydarzenie polityczne w PRL ODWILŻ I WALKA O WŁADZĘ WEWNĄTRZ PZPRTzw. odwilż nazywamy procesem destalinizacji Polski, który rozpoczął się w 1954r. Odwilż, dlatego, że można powiedzieć, że ociepliły się atmosfery życia publicznego, ludzie mieli coraz więk... Wolność a wolny rynek - 15 lat przemian gospodarczych w Polsce POCZĄTKIEM MONUMENTALNYCH PRZEMIAN W POLSKIEJ GOSPODARCE BYŁ PLAN BALCEROWICZA. BYŁ TO PROGRAM REALIZACJI PROCESU TRANSFORMACJI POLSKIEJ GOSPODARKI OPUBLIKOWANY W 1989 ROKU, A W NASTĘPNYCH LATACH REALIZOWANY, ZWANY TAK OD NAZWISKA ÓWCZESNE... Porównanie sytuacji na rynku pracy w Polsce i UE Spis treści:1. Wstęp2. Sytuacja na polskim rynku pracy:a. Aktywność ekonomiczna ludności;b. Struktura zatrudnienia;c. Bezrobocie;3. Sytuacja na rynkach pracy w wybranych krajach UE:a. Aktywność eko... Ważne pojęcia: Rząd Tadeusza Mazowieckiego – 24 sierpnia 1989 r. Mazowiecki otrzymał misję stworzenia rządu, a 12 września 1989 r. wygłosił swoje pierwsze exposé; celem rządu było przywrócenie demokracji, ustabilizowanie gospodarki pogrążonej w kryzysie (hiperinflacja); zmiana nazwy państwa z PRL na Rzeczpospolita Polska, w herbie państwowym orzeł odzyskał koronę, przeprowadzono weryfikację kadr, przywrócono historyczne święta narodoweReformy gospodarcze – odpowiedzialny był minister finansów Leszek Balcerowicz, który uzyskał wsparcie Międzynarodowego Funduszu Walutowego; walka z hiperinflacją, tworzenie struktur gospodarki wolnorynkowej, prywatyzacja przedsiębiorstw, przebudowa systemu podatkowegoPolityka zagraniczna – pod kierownictwem prof. Krzysztofa Skubiszewskiego; współpraca z USA i państwami zachodnimi; wycofanie wojsk radzieckich z terytorium Polski; dążenie do przystąpienia Polski do struktur NATO i Unii Europejskiej Ważne daty: 12 września 1989 r. – exposé premiera Tadeusza Mazowieckiego w sejmiemaj 1990 r. –pierwsze wolne wybory do władz lokalnych22 grudnia 1990 r. – ostatni prezydent RP na uchodźstwie Ryszard Kaczorowski przekazał prezydentowi Lechowi Wałęsie przedwojenne insygnia władz II RPlistopad 1991 r. – demokratyczne wybory do parlamentu1991 r. – powstanie tzw. Trójkąta Weimarskiego17 października 1992 r. – uchwalenie „małej konstytucji”17 września 1993 r. – wojska radzieckie opuściły terytorium Polski12 marca 1999 r. – przyjęcie Polski do NATO1 maja 2004 r. –przystąpienie Polski do Unii Europejskiej "Powyższy materiał został opracowany przez Przeczytanie i zapamiętanie tych informacji ułatwi Ci zdanie klasówki. Pamiętaj korzystanie z naszych opracowań nie zastępuje Twoich obecności w szkole, korzystania z podręczników i rozwiązywania zadań domowych." Przekształcenie ustroju gospodarczego w Polsce po 1989 roku I GRUPA centralnie zarządzana: własność państwowa, wielkość, cenę, gotowy plan i jego wykonanie, mało efektywna, niedobór towarów i usług, duży popyt na towary konsumpcyjne, brakowało mięsa, AGD, mieszkań. po realizacji planu Balcerowicza: wysokie oproc. Kredytów bankowych, niska stopa indeksacji płac, popiwek, rygorystyczna polityka budżetowa, uwolnienie cen większości towarów. pośrednie: Od towarów i usług- VAT, przedsiębiorstwa płacą podatek od towarów i usług. Akcyza- obejmuje towaru tj. benzyna, papierosy, alkohole towary te mają naklejoną banderole. Cło. bezrobocia- niewykorzystany, potencjał ludzki, znaczne koszty materialne związane z utrzymaniem bezrobotnych oraz służb zajmujących się ich problemami, spadek dochodów rodzin, degradacja psychiczna i moralna osób pozostających bez pracy, zjawiska patologii społecznej - alkoholizm, narkomania, Utrata kwalifikacji. pracownika: sumiennie i starannie wykonywać swą pracę, przestrzegać czasu pracy i przepisów BHP, dbać o dobro zakładu pracy, przestrzegać zasad współżycia społecznego. przekupstwo urzędników państwowych, wręczanie im łapówek za załatwienie różnych spraw, np. otrzymanie koncesji. II Grupa gospodarki rynkowej- jednostki gospodarujące kierują się swoimi własnymi celami i starają się osiągać maksymalne korzyści, nie uciekając się do pomocy czy ochrony ze strony państwa. Ceny dóbr i usług kształtują się na rynku i to rynek określa ilość tych produktów i odbiorcę. bezpośrednie: PIT, CIT, od nieruchomości, rolny i leśny, od posiadania psa, od środków transportu. Podatek dochodowy od osób prawnych- obowiązane są płacić wszystkie przedsiębiorstwa prywatne i państwowe, jeśli ze swojej działalności osiągają zysk. bezrobocia- likwidacja niektórych gałęzi przemysłu np. górnictwa, zmniejszenie popytu na konkretne dobra czy usługi, ograniczanie produkcji, przeniesienie zakładu do innego rejonu, zmiany w technologii, wysokie obciążenia fiskalne. pracodawcy: sprawnie organizować pracę, zapoznawać pracowników z ich obowiązkami, wypłacać wynagrodzenie w terminie, umożliwić pracownikom podnoszenie kwalifikacji. rozpocz. działalności gosp.: zarejestrować przedsiębiorstwo w urzędzie gminy, uzyskać regon, złożyć wniosek o NIP, założyć rachunek bankowy, zgłosić działalność do ZUS-u. Charakterystyka sytuacji międzynarodowej Polski w 1989 roku. Rok 1989 był przełomowy dla Polski pod bardzo wielu względami. Dotyczy to w równej mierze polityki wewnętrznej, w której do głosu doszły siły opozycyjne i został skonstruowany pierwszy demokratyczny rząd pod przywództwem Tadeusza Mazowieckiego jako premiera, jak i polityki zewnętrznej. Nastąpiło uniezależnienie państwa polskiego od ZSRR, co rodziło bardzo poważne konsekwencje polityczne ? Polska zyskała możliwość samodzielnego kształtowania swojej polityki wewnętrznej i zewnętrznej ? jak i gospodarcze ? zerwaniu uległy stare więzy gospodarcze powstałe w wyniku powiązań w ramach Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej. RWPG została rozwiązana formalnie w 1991 roku, ale faktycznie już wcześniej polska gospodarka straciła ogromny rynek zbytu, jakim było ZSRR. Polska niemal natychmiastowo wkonała zwrot w kierunku państw Zachodu. Te jednak traktowały nasz kraj z rezerwą, wciąż bojąc się reakcji ZSRR, a potem Rosji, która mogłaby przeciwstawić się rozszerzaniem zachodniej strefy wpływów. Nikt nie chciał drugiej zimnej wojny, więc Polska musiała radzić sobie sama w trudnych, pierwszych latach niepodległości. Najpilniejszymi problemami, przed którymi stanęła młoda III Rzeczpospolita Polska były: - uregulowanie stosunków z ZSRR, w szczególności doprowadzenie do wycofania wojsk radzieckich z terytorium Polski - unormowanie relacji z sąsiadami Polski. Sytuację komplikował fakt, że w 1989 roku Polska sąsiadowała z trzema państwami: NRD, ZSRR i Czechosłowacją. W 1993 nie było już na mapie świata żadnego z tych państw, a Polska sąsiadowała już z siedmioma pastwami: Rosją, Litwą, Białorusią, Ukrainą, Słowacją, Czechami i Niemcami. Szczególnie ważne były rozmowy z Niemcami i ZSRR (Rosją) - Nawiązanie przyjaznych stosunków z państwami zachodnimi i zasygnalizowanie chęci integracji ze strukturami atlantyckimi 1989-1992 Polska polityka zagraniczna w tych latach była kierowana przez ministra spraw zagranicznych Krzysztofa Skubiszewskiego. Minister, nazywany ?Leszkiem Balcerowiczem polskiej dyplomacji?, wylansował i wcielił w życie koncepcję dwutorowości wobe państw byłego ZSRR. Przy jednoczesnym wsparciu ruchów niepodległościowych na Litwie, Ukrainie i Białorusi, Polska starała się zachować mozliwie poprawne stosunki z Moskwą. Polityka taka okazała się skuteczna ? za naszą wschodnią granicą powstały cztery nowe, niepodległe państwa, a negocjacje w sprawie wyprowadzenia wojsk rosyjskich z Polski zakończyły się pełnym sukcesem strony polskiej w 1992 roku. Jednocześnie Polska nawiązała przyjazne stosunki ze swoimi sąsiadami, czego wyrazem były Traktatu o przyjaznej i dobrosąsiedzkiej współpracy. Traktat taki został podpisany w 1991 z Niemcami, a w 1992 z Rosją. Najpóźniej, bo dopiero w 1994 podpisano taki traktat z Litwą. 1992-1999 Po unormowaniu naszych stosunków z Rosją i innymi byłymi republikami radzieckimi, priorytetem dla naszej polityki zagranicznej stały się negocjacje w sprawie integracji naszego kraju ze strukturami atlantyckimi ? głównie NATO i UE. Początkowa rezerwa, z którą traktowały nasz kraj państwa zachodu ustępowała wraz z dalszym słabnięciem pozycji Rosji na arenie międznarodowej. Kiedy zaś nasze starania o udział w Sojuszu Pólnocnoatlantyckim poparły oficjalnie Niemcy i USA, akcesja stała się tylko kwestią czasu. W 1997 roku rozpoczęto rokowania akcesyjne, a uroczyste przyjęcie do NATO Polski, Czech i Węgier odbyło się 12 marca 1999 (uwaga: w tym roku [2009] mija więc dziesiata rocznica tego wydarzenia). Data ta stała się kolejnym, obok 1989 roku, symbolem uniezależnienia się Polski od wpływów Moskwy. Jednocześnie Polska dążyła do integracji z Unią Europejską. Co do jej potrzeby panował w Polsce powszechny consensus polityczny, co bardzo ułatwiało prowadzenie negocjacji. Rozpoczęły się one już w 1990 roku, a już w 1991 Polska podpisała Układ Europejski, czyli dokument potwierdzający chęć integracji ze strukturami Wspólnot Europejskich i zapoczątkowujący współpracę. Wszedł on w zycie w 1994 roku. W 1997 w Luksemburgu zapadła decyzja o rozpoczęciu negocjacji akcesyjnych. 1999-2004 Właśnie stosunki z Unią Europejską wypełniły kolejne pięć lat naszej polityki zagranicznej. Polsce stosunkowo szybko udało się zamknąć wszystkie rozdziały negocjacji akcesyjnych, co nastąpiło już w 2002 roku. Otworzyło to drzwi do podpisania traktatu akcesyjnego. Wcześniej musiały go jdnak ratyfikowac wszystkie kraje członkowskie Unii, a także musiał zostać zaakceptowany w ogólnopolskim referendum. Wszystkie te warunki zostały spełnione. Polska podpisała więc traktat akcesyjny 16 kwietnia 2003 roku w Atenach. 1 maja 2004 roku, Polska wraz z 9 innymi państwami stała się pełnoprawnym członkiem UE. 2004-obecnie Obecnie priorytetem polskiej polityki zagranicznej stało się umocnienie naszej pozycji w strukturach Unii Europejskiej oraz rozwijanie przyjaznych stosunków z państwami regionu. W 2008 roku Polska przystąpiła do Układu z Schengen. Granice wewnątrzunijne z niemcami, Czechami, Słowacją i Litwą zostały więc otwarte. Podstawowe kierunki polskiej polityki zagranicznej pozostają więc niezmienione od 1989 roku. Problemy i wyzwania polskiej polityki zagranicznej Do 2004 roku cele naszej polityki zewnętrznej były dość jasne i oczywiste: priorytetem pozostawała integracja ze strukturami atlantyckimi. Natomiast po 1 maja 2004 Polska musiała stanąc przed nowymi wyzwaniami i problemami. Najważniejszym jest umacnianie naszej pozycji w organizacjach międzynarodowych ? głownie NATO i UE. To dlatego zaangażowaliśmy się w NATO-wską interwencję w Afganistanie w 2001 roku. Realizując tradycyjny, proamerykański nurt naszej polityki wzięliśmy udział, w latach 2003-2008 w misji irackiej, pod przewodnictwem Stanów Zjednoczonych. Po 2004 roku jednak został utracony consensus wewnętrzny dotyczący polityki zagranicznej. W latach 2005-2007 nastąpiło nawet zaostrzenie stosunków z Rosją i Niemcami. Obecnie zaś, polityka zewnętrzna naszego kraju jest paraliżowana przez rozbicie władzy wykonawczej na dwa ośrodki: rządowy i prezydencki, które maja różne, czasami nawet przeciwstawne, koncepcje prowadzenia polityki zagranicznej. Odbija się to negatywnie na skuteczności i efketywności tej polityki. Ważne daty: 1989 ? Polska odzyskuje suwerennośc 1991 ? Polska podpisuje Układ Europejski 1992 ? wojska rosyjskie opuszczają Polskę 1999 ? Polska wstepuje do NATO 2004 ? Polska wstępuję do UE Polecane książki: R. Kuźniar, Droga do wolności. Polityka zagraniczna III Rzeczypospolitej, Warszawa 2008 R. Kuźniar, K. Szczepanik, Polityka zagraniczna RP 1989-2002, Warszawa 2002 Przydatne linki: Polska w strefie Schengen Polska polityka zagraniczna na stronach rządowych. Testy sprawdzające wiedzę z WOS-u Autor: Bartosz Wasilewski Zniszczenia wojenne w latach 1939-1945 uszczupliły majątek narodowy o 38%. Zmiana granic państwowych oraz straty ludności wywołane wojną wpłynęły na spadek liczby ludności z 35 do 24 mln .1 Wielu ludzi z powodu obrażeń doznanych podczas wojny utraciło zdolność do pracy. Działania prowadzone przez okupantów pozbawiły kraj ludzi wykształconych i wielu strategicznych obiektów takich jak fabryki, drogi i mosty. Gospodarka kraju była zrujnowana. Na mocy postanowień konferencji w Teheranie, Jałcie i Poczdamie ziemie polskie dostały się pod strefę wpływów socjalistycznego imperium ZSRR. Po kilkuletniej walce politycznej w 1946 roku odbyło się referendum które ugruntowało władze socjalistyczną, eliminując jej przeciwników ze świata polityki. Władza dostała się w ręce PZPR co oznaczało, że gospodarka polska uzależniona będzie od władzy Związku Radzieckiego w którym założenia marksizmu-leninizmu tworzyły wytyczne organizacji życia społeczno-gospodarczego. Jak stwierdza A. Paczkowski: „Cały plan rozwoju gospodarki był podporządkowany komunistycznej ideologii, której jednym z najważniejszych założeń było przekonanie o wyższości własności społecznej nad prywatną, a przewaga ta wyrażać się miała nie tylko większą sprawiedliwością w podziale dóbr, ale także wyższą skutecznością ich wytwarzania”2. Władze Polski podnosząc kraj z powojennej ruiny z konieczności obrały strategię industrializacji socjalistycznej. Rozwój gospodarczy Polski opierał się na przygotowanych przez rząd i partie planach: trzyletni Plan Odbudowy Gospodarki 1947-1949, sześcioletni Plan Rozwoju Gospodarczego i Budowy Podstaw Socjalizmu realizowany w latach 1950-1955, oraz pięcioletni Plan Rozwoju Gospodarki obejmujący lata Witold Morawski do najważniejszych założeń industrializacji socjalistycznej zalicza: 4 1. Prymat rozbudowy przemysłów wytwarzających środki produkcji (przemysł ciężki: stalowy, maszynowy itd.) i wiążące się z tym stałe ograniczenia konsumpcji, a nawet okresowe spadki stopy życiowej. 2. Planowanie centralne i zarządzanie nakazowo rozdzielcze, które nie tylko ograniczało autonomię przedsiębiorstwa, ale czyniło z niego zakład produkcyjny, w myśl zalecenia Lenina, by cała gospodarkę traktować jak wielką maszynę. 3. Rozbudowa aparatu administracji państwowej i gospodarczej w celu zapewnienia hierarchicznej koordynacji i kontroli organizowanej od góry. 4. Silne angażowanie się partii w decyzje produkcyjno-ekonomiczne, a także w działalność ideologiczną i wychowawczą. 5. Brak niezależnych instytucji demokracji ekonomicznej. Związkom zawodowym wyznaczono rolę pasa transmisyjnego od władzy do mas. Omówienie każdego założenia znajdzie się w dalszej części pracy. Teraz natomiast warto napomnieć o powodach przyjęcia takiej strategii. Jak już wspomniałem głównym powodem wprowadzenia takiej strategii była zależność Polski od Związku Radzieckiego co wiązało się z koniecznością wprowadzenia modelu gospodarki partyjno-państwowej. Konsekwencją dominacji ZSRR było także poważne ograniczenie kontaktów gospodarczych z krajami kapitalistycznymi które według doktryny komunistycznej były wrogami państw socjalistycznych. Polska nie została dotknięta programem pomocy dla państw europejskich (plan Marshalla). Wzór radziecki zakładał wyłącznie wymianę w ramach tzw. Światowej gospodarki socjalistycznej, więc gospodarka polska również nabrała cech zamknięcia i samowystarczalności. Jak pisze A. Paczkowski państwa RWPG stanowiły w istocie zbiór państw słabo komunikujących się z rynkiem światowym. Niska jakość wyrobów krajów należących do RWPG powodowała brak przebicia na rynkach zachodnich, przez co kraje te pozostawały tradycyjnymi dostarczycielami surowców i mało przetworzonych płodów rolnych. W Polsce pojawiały się nieliczne inwestycje takie jak oparta na licencji i pożyczkach z zachodu produkcja fiata w warszawskiej FSO. Kolejnym ważnym powodem przyjęcia takiej strategii jest to, że Polska posiadała skromne zasoby kapitałowe, społeczne i kulturowe, a także znajdowała się w fazie zacofania cywilizacyjnego, efektem którego była konieczna, spóźniona industrializacja. Strategia owej narzuconej industrializacji socjalistycznej przyniosła wiele negatywnych skutków takich jak: nadmierna biurokratyzacja, anarchizacja, korupcja, brak innowacyjności oddolnej czy też wyuczanie się postaw roszczeniowych itp. Jednak jak twierdzi W. Morawski: „Strategia narzuconej industrializacji przyniosła wiele skutków, z których część ocenia się pozytywnie. Do początku lat 70. tempo wzrostu gospodarczego nie oddalało nas od zachodniego, jeśli ocenia się pozycję gospodarczą w kategoriach ilościowych. Kompletne załamanie nastąpiło wtedy, gdy polska gospodarka od połowy lat 70 nie była w stanie podołać wyzwaniu rewolucji naukowo-technicznej”5. Wracając do najważniejszych głównych założeń industrializacji nastawienie głównego nacisku na przemysł hamowało rozwój innych sektorów, głównie poszkodowanym było rolnictwo. Kolektywizacja rolnictwa która według założeń ideologii komunistycznej była konieczna w celu likwidacji chłopstwa posiadającego ziemię, była planem nieudanym. Choć zaniechano jej po 1956 roku to i tak rolnictwo było zawsze poszkodowane a wpływało to przeważnie na spadek produkcji żywności i niedobory na rynku. Władze pomijały całkowicie fakt, że koszty produkcji w PGR-ach były wyższe od kosztów indywidualnych gospodarstw chłopskich. Co do sektora usług to faktycznie wzrastał, ale także w nie dość dużym stopniu. J. Holzer podaje w swojej książce dane co do ilości zatrudnienia w poszczególnych sektorach które przedstawione są następująco: w 1950 roku- rolnictwo 57,2%, przemysł 23%, usługi 19,8%; i kolejno dla lat 70- 48%, 28,9%, 23,1%, lat 80- 38,6%, 34,2%, 27,2% i dla 1988 roku- 28,1%, 36,7%, 35,2%.6 Niewątpliwi przemysł rozwijał się w szybkim tempie. Odbudowano wiele zakładów zniszczonych po wojnie. Plan Sześcioletni (1950-55) przyczynił się do budowy ponad 80 nowych zakładów ( huta w Częstochowie i im. Lenina w Krakowie, fabryka samochodów ciężarowych w Lublinie i samochodów osobowych w Warszawie). Pojawianie się nowych zakładów przyczyniło się do wzrostu zatrudnienia ludności wiejskiej masowo migrującej do miast w poszukiwaniu lepszych zarobków i awansu społecznego co przyczyniało się do upadku rolnictwa o którym wspominałem wcześniej. Pojawił się także wyż demograficzny dla którego „ szykowano drogie miejsca pracy w przemyśle ciężkim i wydobywczym, a nie w relatywnie tańszym i lekceważonym sektorze usług”.7 Poza tym „preferowano nowe inwestycje ze szkodą dla modernizacji istniejącego potencjału, co powodowało, iż wzrost produkcji osiągano raczej przez przyrost zatrudnienia niż podnoszenie wydajności pracy”.8 Pomimo wzrostu zatrudnienia i produkcji poczucie niezaspokojenia gościło w polskich domach. zmalała. Sprawdzały się słowa Gomułki: „Przed wojną gospodarka polska stała na skraju przepaści. Po wyzwoleniu uczyniliśmy krok naprzód”. „atmosfera entuzjazmu i nadziei ustępowała zawodowi , zniechęceniu i cichej ale powszechnej krytyce oraz narzekaniom na niskie płace czy braki w Na VIII plenum KC PZPR, które odbyło się w lutym 1971 roku zaproponowano nową strategię rozwoju ekonomicznego Polski. Zaciągnięto wtedy kredyty w państwach europejskich takich jak Francja, Anglia, Niemcy. E. Gierek zamierzenia te określił: „Drugim uprzemysłowieniem Polski”. Polegać ono miało na: wzroście tempa inwestycji i poziomu życia, rozbudowie przemysłu zbrojeniowego (na co naciskały władze ZSRR), planowano część pieniędzy przeznaczyć na import maszyn i urządzeń oraz na budowę wielkich inwestycji przemysłowych. Polska zaczęła nawiązywać kontakty z zachodem (pojawienie się sprzedaży Coca-coli, Marlboro, produkcja Fiata itd.). „Tempo wzrostu było w istocie imponujące. Dochód narodowy w latach 1972-1973 zwiększył się o 10%, a produkcja przemysłu o 11%. Według niektórych szacunków cały fundusz konsumpcyjny (płace, świadczenia, emerytury) wzrósł w latach pięciolatki o ok. 51%.”.10 Gospodarka prosperowała, widoczne było ożywienie, wiele środowisk i grup społecznych odczuwało wyraźną poprawę. Jednak sukces ten był sukcesem „na kredyt”. „W 1975 roku co najmniej 1/4 dochodów z eksportu musiała być przeznaczona na pokrycie zobowiązań płatniczych, a długi zagraniczne przekraczały 8mld. Dolarów, wpędzając kraj w pułapkę kredytową. Powstała ona nie tyle z zaciągniętych pożyczek, ile z tego, że bez prawdziwie głębokich zmian nie było możliwości faktycznego wyjścia na rynki światowe z polskimi Natomiast jeśli chodzi o rolę państwa w gospodarce to w systemie socjalistycznym gospodarka była podporządkowana jego kierownictwu. Własność niemal wyłącznie była państwowa co znacznie ułatwiało podporządkowanie gospodarki. Aby osiągnąć lepszą kontrolę budowano skomplikowany aparat administracji państwowej. Dawało to efekty takie jak: korupcja, brak inicjatyw oddolnych itp. W pierwszych latach po wojnie w gospodarce panował system klasyczny. Jednak władze polityczne obserwując, że nakazowo-rozdzielcze metody planowania i zarządzania przynoszą coraz gorsze efekty ekonomiczne decydowały się na wprowadzanie reform systemu gospodarczego. Nowy system zwany rynkiem regulowanym nie był autentycznym rynkiem. Do końca socjalizmu wszystkie decyzje pozostawały w rękach aparatu państwowego. Przyczyniło się to do pojawienia się „mechanizmu błędnego koła”. Polegał on na tym, że każdy z trzech systemów (społeczeństwo, polityka, gospodarka) nabiera mocy blokowania pozostałych. Jak twierdzi W. Morawski system błędnego koła przyczynił się do zmierzchu socjalizmu w W chwili pojawienia się tego mechanizmu system panujący w państwie był niezdolny do samo naprawy i kiedy pojawiły się czynniki zewnętrzne (takie jak przegrana systemu rywalizacji gospodarczo-militarnej z Zachodem, wewnętrzne zewnętrzne działania Gorbaczowa) mogło dojść do zmiany całości systemu. Mechanizm błędnego koła przyjął następujące formy: 1. „Uczyć się negatywnie”- 1956-1970 jest to odchodzenie od idei socjalizmu (z 1956 roku). Okres ten kończy masakra robotników na Wybrzeżu w grudniu 1970. 2. „Wyciągać słuszne wnioski przez krótki czas”- lata 70. Na początku dekady kierownictwo PZPR zaczęło zwracać uwagę na potrzeby społeczeństwa i próbowało reformować gospodarkę, ale dekada zakończyła się niepowodzeniem na obu polach. 3. „Szukać rozwiązań systemowych”- lata 80. Władza najpierw uznała Solidarność, lecz próbowała ją zniszczyć w stanie wojennym. Dekada zakończyła się liberalnym przełomem przy walnym udziale partyjnych reformatorów. Zjawiska które zostały wyżej wymienione pokazują nam w jaki sposób władze straciły swoją pozycję przez co Solidarność doprowadziła do ich ostatecznego upadku. Podsumowując rozważania na temat państwa w kraju socjalistycznym przytoczę słowa W. Morawskiego: „Rola państwa została zabsolutyzowana do granic absurdu w procesie uprzemysłowienia socjalistycznego, co wynikało z tego, że państwo pełniło nie tylko funkcje regulacyjne w gospodarce, co łatwo sobie wyobrazić w kraju zapóźnionym, ale samo było też właścicielem. Socjalistyczne państwo mogło być pomocne w wykonywaniu prostych zadań gospodarczych, opartych na ekstensywnych czynnikach wzrostu (zatrudnienie, inwestycje). Budowano piece martenowskie, zwiększano wydobycie węgla, organizowano powszechną oświatę, likwidowano masowe choroby, zapewniano darmowe wczasy itp. Nie ma sensu pomniejszać tych stron działalności państwa socjalistycznego. Problemem stało się jednak nieprzygotowanie gospodarki do wejścia w fazę wyższą, wymagającą nauczenia się korzystania z dorobku cywilizacyjnego: rządów prawa, przedsiębiorczości i kalkulacji ekonomicznej, inicjatywy lokalnej itd.”13 Podsumowując niniejszą pracę można stwierdzić, że pomimo niektórych założeń i działań władz, Polska w 1989 znalazła się w trudnym położeniu. Zaniedbano usługi, rolnictwo, zaciągnięto pożyczki z spłatą których kraj nasz do dzisiaj nie może sobie poradzić, wyuczono Polaków swoistej PRL-owskiej mentalności. Podczas gdy państwa europejskie, których gospodarka w czasie drugiej wojny ucierpiała w podobnym stopniu co nasz kraj, korzystały z pomocy Stanów Zjednoczonych odbudowując swoją pozycję, Polska zadłużała się, pozostając daleko w tyle. Transformacja która trwa do dzisiaj kosztuje nasz kraj wiele zmian, których ofiarami są najczęściej przeciętni obywatele. Przypisy 1. B. Gałka, Historia Polski 966-1989, Gdańsk 1998, str. 181 2. A. Paczkowski, Pół wieku dziejów Polski 1939-1989, PWN, Warszawa 2001, str. 319 3. B. Gałka, Historia Polski 966-1989, Gdańsk 1998, str. 182 4. W. Morawski, Socjologia ekonomiczna, PWN, Warszawa 2001, 5. Ibidem, str. 117 6. Holzer, Demografia, PWE, Warszawa 2003, wydanie VI 7. A. Paczkowski, Pół wieku dziejów Polski 1939-1989, PWN Warszawa 2001, str. 321 8. Ibidem, s. 321 9. Ibidem, s. 321 10. A. Paczkowski, Pół wieku dziejów Polski 1939-1989, PWN, Warszawa 2001, 11. Ibidem, str. 401 12. W. Morawski, Socjologia ekonomiczna, PWN Warszawa 2001, str. 131 13. Ibidem, str. 118

zmiany polityczne i gospodarcze po 1989